Smeerwortel klinkt misschien niet heel aantrekkelijk, maar hoe meer je erover leest, hoe interessanter het wordt. De Latijnse naam voor deze plant is Symphytum officinale en de Engelse naam is ‘comfrey’. Dit kruid wordt al eeuwenlang gebruikt, onder meer bij botbreuken. De Engelstalige bijnaam ‘bone knit’ wijst op deze geneeskrachtige werking.
Wat is smeerwortel?
Smeerwortel is een wilde plant, die ook in tuinen wordt gevonden. In Europa is het een winterharde, vaste plant, die 50-80 cm hoog wordt en die vanaf mei tot het einde van de zomer bloeit met kleine paarse of soms witte bloemetjes. De bladeren en stelen zijn bedekt met korte haartjes.
Omdat smeerwortel een sterke groeier is, wordt het ook wel als onkruid gezien. Een klein stukje wortel van deze plant kan al genoeg zijn om weer opnieuw uit te groeien. Toch is het een nuttige plant in de tuin. De bloemen trekken hommels en andere insecten aan. Als de bladeren te veel worden, kan je deze in de tuin gebruiken als mulch, gier of compost. Ook kan je de bladeren, vers of gedroogd, gebruiken voor gezondheid.
Wat is de werking en hoe te gebruiken?
Allantoïne is de belangrijkste werkzame stof in smeerwortel. Dit zit in de hele plant, dus zowel in de bovengrondse als in de ondergrondse delen. De wortels bevatten de meeste allantoïne. Deze stof werkt genezend doordat het beschadigd weefsel prikkelt tot het vormen van nieuw weefsel en celdeling stimuleert.
Smeerwortel wordt hoofdzakelijk uitwendig gebruikt. Inwendig gebruik komt met een risico. Zie ‘waarschuwingen en disclaimer’.
Het uitwendig toepassen kan op meerder manieren, namelijk als kompres, omslag, maceraat (smeerwortelolie) of zalf. Voor een algemene uitleg over de betekenis van de termen kompres en omslag, kan je deze blog lezen.
Kompres
Bij een smeerwortel kompres wordt het blad gebruikt. Dit kan vers of gedroogd zijn. Kneus het verse blad en plaats het op het lichaamsdeel dat je wil behandelen. Van vers of gedroogd blad kan je ook een pasta of papje maken met wat water en psylliumvezels of gemalen lijnzaad. Doe deze pasta op een gaasje en vouw deze dicht. Leg dat pakketje op het aangedane lichaamsdeel. Zet het vast met pleister of een zwachtel. Herhaal dit enkele keren per dag, zo lang het nodig is. Je kan meerdere kompressen tegelijk maken en deze bewaren in de vriezer.
Omslag
Voor een omslag maak je eerst een thee, of eigenlijk een infusie. Hiervoor laat je 2 eetlepels gedroogd blad per 250 ml heet water gedurende 10-15 minuten trekken. Laat deze infusie verder afkoelen tot de gewenste temperatuur.
Drenk een schone doek in de infusie en knijp het overtollige vocht eruit. Leg deze omslag op de plek die behandeling nodig heeft. Dek af met een droge handdoek. Laat de omslag minimaal 10 minuten zitten. Bevochtig opnieuw in de infusie als dat nodig is.
Afhankelijk van de situatie kan je de temperatuur aanpassen. Heeft iemand een verse wond of net zijn enkel verzwikt, dan kan je het koud of op kamertemperatuur aanbrengen. Bij rugpijn door gespannen spieren kan een warme toepassing prettig zijn.
Maceraat of kruidenolie
Met gedroogd blad of stukjes van de wortel kan je een maceraat maken. Hiervoor leg je gedroogd plantenmateriaal in olie in een glazen potje met deksel. Zorg dat alle stukjes wortel of blad goed onder de olie staan. Laat dit enkele maanden op een warme plek (buiten direct zonlicht) staan. Schud het potje dagelijks even om.
Voor een snelle methode verwarm je gedurende een paar uur de olie met het smeerwortelblad of de -wortel lichtjes tot handwarm. Tijdens het trekken gaan de werkzame stoffen van de smeerwortel in de olie.
Zeef daarna het plantenmateriaal uit de olie door het door een stuk kaasdoek te gieten. Dan is het maceraat klaar voor gebruik of om verder te verwerken tot zalf.
Zalf
Van de kruidenolie, oftewel het maceraat, kan je makkelijk zalf maken. Per 30 ml olie heb je 4 gram bijenwaskorrels nodig. Verwarm het maceraat met de bijenwas in een pannetje op laag vuur. Roer regelmatig en haal van de kookplaat af, zodra de was smelt. Giet het mengsel in een schoon potje. Je zal zien dat het gaat stollen. Sluit het potje af als de zalf volledig is afgekoeld.
Waarbij in te zetten?
Meerdere gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken hebben de werkzaamheid en veiligheid aangetoond van smeerwortelpreparaten voor de plaatselijke behandeling van pijn, ontsteking en zwelling van spieren en gewrichten bij artrose, acute rugklachten, verstuikingen, kneuzingen en verrekkingen na sportblessures en ongevallen, ook bij kinderen van 3 of 4 jaar en ouder.[i]
Bij een verstuiking van de enkel is smeerwortelzalf in een onderzoek vergeleken met de pijnstiller en ontstekingsremmer diclofenac (gel). Hieruit bleek dat de smeerwortel effectiever was dan het medicijn.[ii]
Ook bij artrose van de knie werkt smeerwortelzalf goed. Uit de resultaten van een dubbelblind, gerandomiseerd, placebo-gecontroleerd onderzoek wijzen aan dat smeerwortel erg geschikt is in de behandeling van artrose van de knie. De pijn vermindert, de beweeglijkheid van de knie verbetert en de kwaliteit van leven neemt toe.[iii]
De smeerwortelzalf is ook onderzocht bij patiënten met rugpijn. Een uur na het aanbrengen van de zalf was de pijn gemiddeld met een derde afgenomen.
In mijn eigen gezin heb ik smeerwortelzalf met positief resultaat gebruikt bij een verzwikte voet, een langdurige spierblessure in de hand en een kleine achillespeesblessure. In deze gevallen namen de pijnklachten en zwelling snel af.
Kortom, smeerwortel is een waardevolle, geneeskrachtige plant bij spier-, pees- en gewrichtsklachten.
Daarnaast kan je smeerwortel ook gebruiken bij snijwonden, schaafwonden en blauwe plekken.
Waarschuwingen en disclaimer
De informatie op deze website is educatief en algemeen van aard. De blogs op deze site zijn geen vervanging voor medische diagnose, persoonlijk advies of behandeling door een gekwalificeerde zorgverlener.
Ook als je wordt behandeld door een arts, kan smeerwortel een (aanvullend) onderdeel zijn van je genezingsproces.
Over het algemeen is smeerwortel veilig in te zetten bij uitwendige toepassingen, zoals hierboven beschreven.
Pas smeerwortel alleen toe bij schone, niet te diepe wonden. Door de snelle genezing zou het kunnen gebeuren dat eventuele viezigheid ingesloten wordt in een diepe wond. Dit kan dan leiden tot ontsteking.
Inwendig gebruik, bijvoorbeeld in de vorm van een thee, wordt afgeraden, omdat smeerwortel ook pyrrolizidine alkaloïden bevat, wat (bij langdurig gebruik) de lever kan schaden.
Als je al gezondheidsproblemen met je lever hebt, is het smeerwortel niet aan te raden.
Commentaires