We hebben ze allemaal: vaste gewoontes. Omdat ze zo gewoon zijn, denken we er niet vaak over na. Maar het volgende citaat maakt ons bewust van het belang van onze gewoontes.
“Hij handelt volgens de principes waaraan hij gewend is geraakt. Zo vormen herhaalde handelingen gewoontes, gewoontes vormen het karakter en door het karakter wordt onze bestemming voor tijd en eeuwigheid bepaald.” COL p.356.
Daarom wil ik in deze blog graag aandacht geven aan gewoontes. Wat is een gewoonte, hoe vorm je een (nieuwe) gewoonte en wat doe je als het moeilijk is om een goede gewoonte aan te leren?
Wat is een gewoonte
Een definitie van een gewoonte is een handeling of een manier van doen die men gewend is uit te voeren. Een routine die met regelmaat herhaald wordt, waardoor we er bijna niet meer bij na hoeven denken. Daardoor wordt een gewoonte iets waarmee we energie besparen. Bijvoorbeeld door je sleutels bij thuiskomst op een vaste plek te leggen. Hierdoor voorkom je dat je voordat je naar je werk moet, het halve huis moet doorzoeken voor je je sleutels te pakken hebt. De efficiëntie van een gewoonte is een belangrijke motivatie om jezelf een vaste handeling aan te wennen.
Soorten gewoontes
Er zijn verschillende soorten gewoontes. Goede, slechte, individueel of juist gemeenschappelijk.
Slechte gewoontes
Berucht zijn aangeleerde slechte gewoontes. Een voorbeeld hiervan is te lezen in 1 Timotheüs 5:13: “En zo leren zij meteen ook om doelloos overal langs de huizen te gaan. En zij zijn niet alleen doelloos bezig, maar zij zijn ook praatziek, en zij bemoeien zich met zaken die hun niet aangaan, en praten over dingen die onbehoorlijk zijn.”
Het gaat hier om jonge weduwen die zich afkeren van de dienst van Christus. Een vergelijkbaar voorbeeld staat in Richteren. De Heere was met de richter en hij hielp het volk op de goede weg te blijven. Zodra de richter stierf, ging het van kwaad tot erger.
“Maar bij het sterven van de richter gebeurde het dat zij zich weer afkeerden en nog verderfelijker handelden dan hun vaderen, door achter andere goden aan te gaan, die te dienen en zich daarvoor neer te buigen. Zij gaven geen van hun daden op en evenmin hun halsstarrige levenswandel.” Richteren 2:19.
De basis van gewoontes
Zo kan het gaan met slechte gewoontes: de eerste leidt tot een volgende en weer een volgende. Vooral als je God loslaat, is dit een risico. Zoals we gelezen hebben in de eerste quote, vormen gewoontes je karakter en je karakter bepaalt je bestemming. God wil niet dat we ons inlaten met slechte gewoontes. Het maakt Hem verdrietig. Hij wil dat we anders zijn dan andere volken. God wil dat we heilig zijn, omdat Hij heilig is. Daarom staan er in de Bijbel aanwijzingen hoe we ons leven moeten inrichten, zodat we samen met God kunnen zijn. Dit kunnen we lezen in Leviticus. “Daarom moet u Mijn voorschriften in acht nemen en geen van die gruwelijke gebruiken die vóór u gedaan zijn, navolgen, en u daardoor niet verontreinigen. Ik ben de HEERE, uw God. … U moet heilig voor Mij zijn, want Ik, de HEERE, ben heilig. Ik heb u van de volken afgezonderd om van Mij te zijn.” Leviticus 18:30, Leviticus 20:26.
God zegt dit uit liefde voor ons. Het motiveert ons om uit onze liefde voor God goede gewoontes te doen of onszelf aan te wennen. Ook in het Nieuwe Testament komt dit terug. “Zoals u dan Christus Jezus, de Heere, hebt aangenomen, wandel in Hem, geworteld en opgebouwd in Hem, en bevestigd in het geloof, zoals u onderwezen bent; wees daarin overvloedig, met dankzegging. Pas op dat niemand u als buit meesleept door de filosofie en inhoudsloze verleiding, volgens de overlevering van de mensen, volgens de grondbeginselen van de wereld, maar niet volgens Christus.” Kolossenzen 2:6-8. Deze tekst waarschuwt ons voor bepaalde gewoontes of tradities. Ook binnen het christelijke geloof komen rituelen voor die hun basis in de wereld hebben en niet in Christus. Hij is ons enige fundament.
Goede gewoontes
In Lukas 2 staat dat Jozef en Maria naar de gewoonte van de wet naar de tempel gingen om Hem de Heere voor te stellen en een offer te brengen. Later als Hij volwassen is, lezen we van Hem: “En Hij kwam in Nazareth, waar Hij opgevoed was, en ging naar Zijn gewoonte op de dag van de sabbat naar de synagoge, en Hij stond op om te lezen.” Lukas 4:16.
Een andere goede gewoonte van Jezus is persoonlijk gebed. Dit vinden we in diverse teksten terug, onder meer hier: “En 's morgens vroeg, nog diep in de nacht, stond Hij op, ging naar buiten en begaf Zich naar een eenzame plaats, en bad daar. … En toen Hij de menigte weggestuurd had, klom Hij de berg op om er in afzondering te bidden. Toen het avond was geworden, was Hij daar alleen.” Markus 1:35, Mattheüs 14:23
Ook David en Daniël hadden deze gewoonte. Voor koning David is het ochtendgebed iets om naar uit te kijken.
“'s Morgens hoort U mijn stem, HEERE;
's morgens leg ik mijn gebed voor U neer
en zie ik naar U uit.” Psalm 5:4
Ondanks dreiging van zijn tegenstanders, ging Daniël door met zijn gebeden. “Toen Daniël te weten kwam dat dit bevelschrift ondertekend was, ging hij zijn huis binnen. Nu had hij in zijn bovenvertrek open vensters in de richting van Jeruzalem. Op drie tijdstippen per dag ging hij op zijn knieën, bad hij en dankte hij voor het aangezicht van zijn God, precies zoals hij voordien had gedaan.” Daniël 6:11.
Gezamenlijke gewoontes
Gewoontes kunnen persoonlijk zijn, maar ze kunnen ook uitgevoerd worden voor anderen. Sommige gewoontes zijn gezamenlijk en worden in een familie of gemeenschap gedaan.
Job en zijn kinderen zijn een voorbeeld hiervan. “Zijn zonen waren gewoon om een maaltijd aan te richten, ieder op zijn beurt in eigen huis. Zij stuurden dan boden en nodigden hun drie zusters uit om met hen te eten en te drinken.
Het gebeurde dan, als de dagen van de maaltijden voorbij waren, dat Job hen bij zich riep en hen heiligde. Hij stond 's morgens vroeg op en bracht brandoffers, voor ieder van hen één, want Job zei: Misschien hebben mijn kinderen gezondigd en God in hun hart vaarwelgezegd. Zo deed Job alle dagen.” Job 1:4-5
De eerste gemeente vormde een hechte groep mensen met goede gezamenlijke gewoontes. Ze zochten elkaar iedere dag op, vierden het avondmaal en aten samen. “En zij bleven dagelijks eensgezind in de tempel bijeenkomen, en terwijl zij van huis tot huis brood braken, namen zij gezamenlijk voedsel tot zich, met vreugde en in eenvoud van hart.” Handelingen 2:46.
Vorming van gewoontes
Door het steeds opnieuw herhalen van een handeling ontstaat er een soort directe verbinding in de hersenen. Hierdoor hoef je uiteindelijk niet meer bewust na te denken over het uitvoeren van een gewoonte. Maar het duurt even voordat die snelle weg bestaat. Daarom is een nieuwe gewoonte aanleren in het begin lastig. Je moet er meer bij nadenken.
Het is te vergelijken met een paadje in de natuur. De eerste keer loop je door het hoge gras en moet je takken aan de kant duwen. Na een paar keer zie je dat het gras is platgetrapt en takken omgebogen zijn. Na verloop van tijd is het weggetje duidelijk zichtbaar en uitgesleten, waardoor het makkelijk te belopen is. Hoelang het duurt voordat een nieuwe handeling een vaste gewoonte is, is afhankelijk van de nieuwe gewoonte en de persoon. Uit onderzoek blijkt dat het aanwennen van een gewoonte tussen de 18 en 254 dagen duurt. Gemiddeld duurt het 66 dagen.
Het aanleren van een nieuwe gewoonte is een proces. Je kan daarin drie stappen onderscheiden, die in het Engels als volgt worden omschreven:
- Reminder
- Routine
- Reward
Het begint met een reminder, een aanleiding om iets te veranderen. Die aanleiding kan van alles zijn. Bijvoorbeeld een verandering in je omstandigheden, zoals het beginnen met een nieuwe baan. Maar je kan ook door iets geïnspireerd zijn om een gewoonte te gaan aanwennen, zoals een nieuwe bewustwording door een gesprek met een medegelovige of door iets wat je in een lezing over gezondheid geleerd hebt.
De tweede stap is de routine: het steeds weer uitvoeren van de nieuwe handeling, het doen van de gewoonte.
Tenslotte is er een reward, een beloning, voor het nieuwe gedrag. Wat die beloning is, is afhankelijk van wat je nieuwe gewoonte is. Stel dat je nieuwe gewoonte is dat je nu je sleutels op een vaste plek bewaart, dan is je beloning dat je minder stress ervaart als je vertrekt, omdat je niet steeds je sleutels hoeft te zoeken. Zo’n beloning stimuleert je om de volgende keer weer de nieuwe handeling uit te voeren.
Omgaan met terugval
Toch kan het gebeuren dat je een vaste, goede gewoonte een keer vergeet. Als dat een enkele keer gebeurt, is dat nog geen probleem. Maak je daar niet te veel zorgen om, maar houdt het wel in de gaten. Als je een goed gebruik steeds vaker vergeet, zoek dan steun om je gewoonte weer op te pikken.
Zoek steun bij dingen
Zorg voor een geheugensteuntje. Is je nieuwe gewoonte meer water drinken, koop dan een waterfles die je steeds meeneemt. Of trek alvast voor de lunch je schoenen aan, als je na de maaltijd wil wandelen om meer te bewegen. Als je gewoonte op een vast tijdstip plaatsvindt kan je een melding in je telefoon inschakelen.
Zoek steun bij anderen
Vraag iemand je te helpen bij het volhouden van je nieuwe gewoonte. Misschien kan je partner je helpen herinneren als je het vergeet. Of wellicht wil je vriend je af en toe een berichtje sturen om je op de handeling te attenderen. Bij een gezamenlijke gewoonte kan je afspraken maken, bijvoorbeeld wanneer je de volgende keer samen gaat sporten. Dit is een extra stok achter de deur.
Zoek steun bij God
Eigenlijk is dit de belangrijkste. Vraag in gebed God om hulp om door te gaan met je goede gewoonte. Vind steun in de Bijbel. Is er een tekst die van toepassing is op jouw situatie? Bijvoorbeeld Filippenzen 4:13. Een Bijbeltekst met een motiverende belofte kan je stimuleren om vol te houden, juist als het moeilijk is.
Comments