Goede voeding is van groot belang voor een goede gezondheid. Voeding bestaat uit diverse onderdelen, zoals koolhydraten, vetten en eiwitten. Daarnaast bevat eten micronutriënten: stofjes waarvan we maar hele kleine hoeveelheden nodig hebben. Dat zijn vitamines en (micro-)mineralen. Over die laatste groep gaat deze serie blogs.
Mineralen zijn betrokken bij allerlei belangrijke processen in het lichaam, zoals het doorgeven van zenuwprikkels, samentrekken van spieren, de vochtbalans en het regelen van de zuur-basebalans in het lichaam. Als de hoeveelheid van deze mineralen in het lichaam uit balans raken, te laag of juist te hoog, leidt dit tot verstoringen in de gezondheid.
Natrium
Het eerste mineraal is natrium, wat we vooral gebruiken in de vorm van zout. Keukenzout is een verbinding is tussen natrium en chloride. Zout gebruiken we meestal om het eten smakelijk te maken.
“Wordt het smakeloze gegeten zonder zout?” Job 6:6.
Natriumchloride is een natuurlijke smaakversterker. Daarom houden we ervan om het te gebruiken bij het koken en eten.
Soorten zout
Er zijn verschillende soorten zout die je in de keuken kunt gebruiken. Het meest geraffineerd is puur keukenzout. Dit bevat enkel natrium, chloride en wat toegevoegd jodium. Zeezout is, door de manier waarop het gewonnen wordt, iets minder sterk bewerkt.
De beste soorten zout zijn het roze Himalaya zout en het grijze Keltisch zout. Het overgrote deel, zeker 90%, is nog steeds natriumchloride, maar het bevat ook hele kleine hoeveelheden van allerlei andere mineralen. Keltisch zout heeft tot wel 84 verschillende mineralen. Himalaya zout enkele minder.
Sommigen zeggen dat die kleine beetjes andere mineralen niet veel verschil maken. Deels klopt dat, want ook deze soorten zout moet je met mate gebruiken. Maar er is weldegelijk verschil. Dat merk je al snel aan de smaak. Leg maar eens een korreltje keukenzout op je tong. Leg dan een korreltje Keltisch of Himalaya zout op je tong en proef het verschil. Keukenzout brandt een beetje op je tong. Keltisch of Himalaya zout doet dat niet.
Een bijzondere zoutsoort is kala namak. Dit wordt ook wel Indiaas zwart zout genoemd. Deze zoutsoort bevat zwavel. Hierdoor is het geschikt om plantaardige gerechten een ei-achtige smaak te geven. Bijvoorbeeld door de scrambled tofu.
Functie in het lichaam
Een beetje zout in ons eten is nodig, omdat natrium meerdere belangrijke taken in het lichaam vervult.
Zenuw en spierfunctie: natrium, kalium en chloride werken samen om een prikkel door de zenuw te laten stromen. Hierdoor kunnen elektrische signalen via de zenuwen boodschappen doorgeven in het lichaam. Voor het samentrekken van spieren werken deze mineralen op een soortgelijke manier samen.
Vochtbalans: ook hierbij werken natrium en kalium samen. Samen zorgen ze ervoor dat er binnen en buiten de cel een balans is in de hoeveelheid water. Zo droog je niet uit en houdt je ook niet te veel vocht vast.
Bloeddruk: nauw verwant met de functie in de vochtbalans, is de rol van natrium in het op peil houden van de bloeddruk.
Geschat wordt dat vier van de vijf Nederlanders meer dan de aanbevolen 6 gram zout per dag binnenkrijgt. Dit brengt gezondheidsrisico’s met zich mee. Een te hoge zout inname is betrokken bij het ontwikkelen van hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten, nierziekten, chronische ontstekingsreacties en auto-immuunziekten. Ook is er een mogelijk een verband tussen veel zout eten en het risico op maagkanker.
Wil je je zoutinname beperken? Let goed op wat je eet. In bewerkte en kant-en-klare producten zit vaak relatief veel zout. Denk hierbij aan kaas, bewerkt vlees of vleesvervanger, soepen, sauzen, chips en dergelijke. Het is daarom verstandig om deze voedingsmiddelen te vervangen door bijvoorbeeld zelfgemaakte varianten, waaraan je minder zout toevoegt.
In plaats van (een deel van) het zout kan je ook kruiden en knoflook door het gerecht verwerken. Edelgistvlokken geven ook een lekkere hartige smaak aan sauzen en soepen. De smaak van edelgist lijkt een beetje op kaas, waardoor het ook lekker is over pizza en pasta.
Conserveren
Naast smaak geven, is conserveren een belangrijke functie van zout. Door middel van inzouten of pekelen kan je voedingsmiddelen langer bewaren. Zout trekt water aan. Bij inzouten en pekelen haalt het zout water uit de voeding. Doordat het voedingsproduct nu minder water bevat, is het geen geschikte omgeving voor bacteriën en dergelijke om in te leven. Zo blijft het langer houdbaar.
Zout in de Bijbel
In de tijd van de Bijbel werd zout gebruikt als smaakmaker en conserveermiddel. Dat laatste had destijds een grotere rol dan nu, omdat we tegenwoordig vaak de koelkast en vriezer gebruiken om voeding langer goed te houden.
Een derde functie van zout is de reinigende werking ervan. In 2 Koningen 2 wordt het water gezond als Elisa er zout in gooit.
In Mattheus, Markus en Lukas vinden we vergelijkbare uitspraken van Jezus over zout. Opvallend is dat het hier om drie verschillende momenten gaat. Jezus gebruikte dit voorbeeld dus vaker.
“U bent het zout van de aarde; maar als het zout zijn smaak verloren heeft, waarmee zal het gezouten worden? Het deugt nergens meer voor dan om weggeworpen en door de mensen vertrapt te worden.” Mattheus 5:13.
De zoute smaak is de essentie van zout. Hoe kan het zijn smaak verliezen?
In Israël werd het zout uit de moerassen van de Dode Zee gehaald. Dit zout bevatte veel onzuiverheden. Door contact met vocht, regen, grond of zon werd het zout flauw en nutteloos. Een ander nadeel van het smakeloze zout is dat het de aarde onvruchtbaar maakte. Het was zelfs niet geschikt voor de mesthoop. Daarom werd het op de wegen geworpen. Vanaf de plek waar de discipelen zaten konden ze de witte, zoute paden zien.
“Want iedereen zal met vuur gezouten worden en ieder offer zal met zout gezouten worden. Het zout is goed, maar als het zout zoutloos wordt, waarmee zult u het smakelijk maken? Heb zout in uzelf en leef met elkaar in vrede.” Markus 9:49-50.
Vuur en zout hebben beide een zuiverende werking. Het reinigt ons van onze zonden.
Er wordt ook verwezen naar zout bij offers. Dit is een verwijzing naar Leviticus 2:13 dat spreekt over “het zout van het verbond met uw God”. Dat wil zeggen dat in dit eeuwigdurende verbond de zuiverende en behoudende principes van heiligheid en waarheid nooit mogen ontbreken in onze verbondsrelaties met God. Als gelovigen mogen we onze smaak, de essentie van zout, niet verliezen. God wil graag dat Zijn kinderen heilig en rein bewaard blijven. Als we het zout van het verbond behouden, leggen we onze zondige neigingen af en breken we met slechte gewoontes. Dan hebben we niet alleen liefde voor God, maar ook liefde voor onze medemensen. En leven we in vrede met elkaar.
In Lukas 14 roept Jezus ons op om alles te verlaten om Hem te volgen. In een van de laatste zinnen staat: “Het zout is goed, maar als het zout zijn smaak verloren heeft, waarmee zal het smakelijk gemaakt worden?” Lukas 14:34. De smaak van zout staat hier voor toewijding. Jezus zegt dat discipelschap zonder toewijding zinloos is. We moeten het zout van de aarde en het licht van de wereld zijn. Oftewel toegewijde volgelingen van Jezus, die gereinigd zijn van zonde en gehoor geven aan Zijn opdracht om het evangelie te verspreiden ter vergroting van de glorie die aan God gebracht wordt.
“U bent het zout van de aarde; …
U bent het licht van de wereld. …
Laat uw licht zo schijnen voor de mensen,
dat zij uw goede werken zien en
uw Vader, Die in de hemelen is, verheerlijken.”
Mattheüs 5:13-16
Opmerkingen