Deze blog is geschreven door Helen Berne Jacobs en Poliana V. Vale, M.D. en vertaald door Marjorie Alberts. Het artikel wordt gebruikt met toestemming van Wildwood Lifestyle Center. Meer informatie over de programma's die Wildwood aanbiedt en interessante blogs over gezondheid zijn te vinden op wildwoodhealth.com.
Wat gebeurt er in een samenleving vol met allerlei syndromen? Hebben we de neiging om er geen aandacht meer aan te schenken wanneer een nieuwe wordt genoemd? Metabool syndroom (MetS) verdient serieuze aandacht, want ongeveer 37% van de Amerikaanse bevolking heeft MetS. In Nederland heeft 34% van de mannen en 24,1% van de vrouwen tussen de 30 en 70 jaar het metabool syndroom. Wereldwijd hebben meer dan een miljard mensen het metabool syndroom. Met deze gevaarlijke pandemie bevinden miljoenen mensen zich op glad ijs. Hartaanvallen, beroertes, diabetes en vroegtijdige dood vormen een serieuze bedreiging. Als je het syndroom niet hebt, ken je waarschijnlijk iemand die dat wel heeft.
Kenmerken van het metabool syndroom
Wat is betrokken bij de complexe mix van ongezonde aandoeningen waaruit het metabool syndroom (of MetS) bestaat?
· Insulineresistentie/verslechterde glucosecontrole
· Obesitas
· Hoog cholesterol of triglyceriden (vetten in het bloed) of laag HDL (het goede
cholesterol)
· Hypertensie (hoge bloeddruk)
Als iemand drie van de vier bovengenoemde ongezonde aandoeningen heeft, kan een arts de diagnose bevestigen. Wat is hiervan het belang? Drie van deze aandoeningen kunnen het risico op een hartaanval of beroerte verdubbelen! En vergeleken met mensen die geen van deze aandoeningen hebben, is het risico verdrievoudigd!
Andere fysiologen voegen nog wat toe aan de bovenstaande lijst. Onder meer een pro-inflammatoire aandoening, een pro-coagulante toestand die ongewenste stolling bevordert en een overdrive van het sympathische zenuwstelsel. Uiteraard baart MetS zorgen.
Het begrijpen van een ziekte is essentieel voor het voorkomen, genezen of onder controle houden ervan. Laten we beginnen met meer te leren over de aard en oorzaken van MetS. Routinematig bloedonderzoek zou dit niet noodzakelijkerwijs allemaal aangeven. Alle personen met MetS moeten op deze parameters worden beoordeeld.
Complicaties? Nou en of!
Indien onbehandeld, zal MetS inderdaad dodelijk zijn, want het tast vrijwel elk systeem van het lichaam aan. Het verhoogt niet alleen het risico op het ontwikkelen van en overlijden aan hart- en vaatziekten, maar het is ook een onafhankelijke risicofactor voor het ontstaan van diepe veneuze trombose (ongewenste stolsels). Hart-, long-, nier- en leverfunctie nemen af.
Met MetS kan de lever bijvoorbeeld ziek worden, zoals bij niet-alcoholische leververvetting. En tenzij leefstijlinterventies worden toegepast om het ziekteproces om te keren, kan het overgaan in niet-alcoholische cirrose. MetS verhoogt ook het risico op leverkanker aanzienlijk. Als zowel obesitas als een verhoogde bloedsuikerspiegel aanwezig zijn, neemt het risico op darmkanker toe. Met MetS stijgt ook het risico op prostaatkanker en het terugkeren van borstkanker. Het metabool syndroom kan het risico op overlijden aan prostaatkanker verhogen.
MetS draagt bij aan vruchtbaarheidsproblemen en erectiestoornissen. Bij oudere personen voorspelt het cognitieve achteruitgang en verhoogt het het risico op vallen.
Insulineresistentie
Insulineresistentie is de meest voorkomende van de vier belangrijkste risicofactoren. Deze aandoening ontstaat wanneer er meer insuline dan normaal nodig is om de glucose in het lichaam te reguleren. Hoewel er meer factoren een rol kunnen spelen, is het verminderde vermogen van het lichaam om de bloedglucose goed te regelen het belangrijkste kenmerk van insulineresistentie.
Insulineresistentie verder uitgelegd
Wanneer we koolhydraatrijk voedsel eten, worden dit afgebroken tot glucose of een andere eenvoudige suiker, welke wordt omgezet in glucose en vervolgens in het bloed terechtkomt. Glucose levert de brandstof waaruit de cellen, vooral de hersencellen, energie maken. Om dit proces te laten plaatsvinden, produceert de alvleesklier insuline, een hormoon dat de invoer van glucose in de cellen ondersteund. Insuline moet binden aan receptorplaatsen op de cellen. Om het eenvoudiger te maken, zou men insuline kunnen voorstellen als een sleutel die de deuren van de cellen (insulinereceptoren) ontgrendelt, zodat de glucose vervolgens de cel kan binnendringen. Normale insulinegevoeligheid ontstaat wanneer de insulinereceptoren optimaal werken en glucose effectief wordt afgegeven en gebruikt.
Obesitas en verzadigde vetten uit dierlijke producten beschadigen de insulinereceptoren waardoor ze niet goed reageren op normale hoeveelheden insuline. Als gevolg hiervan blijft de bloedsuikerspiegel hoog. Als de glucose zo blijft, wordt de alvleesklier voor de gek gehouden en gaat meer insuline aan te maken in een poging de bloedglucose binnen het normale waarden te brengen. Zolang de alvleesklier voldoende extra insuline kan produceren om dit probleem op te lossen, kunnen de bloedsuikerspiegels normaal blijven. Deze aandoening staat bekend als 'insulineresistentie'.
Zwaarlijvigheid
Obesitas kan worden gedefinieerd als een abnormale of overmatige ophoping van vet in het vetweefsel en een lichaamsgewicht van meer dan 20% boven het aanbevolen gewicht.[i] Als je een vrouw bent en je taille is meer dan 88 centimeter, of als je een man bent en je taille is meer dan 102 centimeter - kijk uit! Overtollig visceraal (buik)vet dat wordt opgeslagen rond de buikorganen, beter bekend als "bierbuik" of "appelvormig", is het gevaarlijkste type. Adipocyten (vetcellen) geven extra vrije vetzuren en ontstekingsstoffen af die inwerken op het vermogen van cellen om glucose te handelen en de insuline producerende cellen in de alvleesklier beschadigen.
Overmatig buikvet heeft een arsenaal aan middelen die ontstekingsreacties en chronische ziekten voeden. Ontsteking draagt bij aan insulineresistentie. Insulineresistentie kan ook ontstekingen veroorzaken. Zo komt men in een vicieuze cirkel terecht.
Houd er rekening mee dat zowel gewicht en het percentage lichaamsvet belangrijk zijn. Vrouwen die binnen hun normale gewichtsbereik vallen, maar wiens vetmassa groter is dan 30 procent van hun totale lichaamsgewicht, hebben verhoogde ontstekingswaarden. Gewicht alleen is dus niet genoeg; het vetpercentage moet ook meegenomen worden.[ii]
Hoewel veel mensen die een te hoge bloeddruk ontwikkelen geen obesitas hebben, blijft het een feit dat obesitas het vermogen van de bloedvaten om te verwijden vermindert en de slagaders vatbaarder maakt voor vernauwing.
Obesitas en slechte voeding dragen bij aan MetS
Vijfennegentig procent van de personen met MetS heeft overgewicht of obesitas. De Framingham-studie toonde aan dat vrouwen die zwaarlijvig waren en/of een voedingspatroon hadden met ‘lege’ calorieën een aanzienlijk risico liepen om MetS te ontwikkelen. Het is interessant om op te merken dat zowel het voedingspatroon met lege calorieën als obesitas het risico op het ontwikkelen van MetS verhoogde, ongeacht of er cardiovasculaire risicofactoren aanwezig waren.[iii]
De auteurs van Framingham concludeerden dat, hoewel de verschillende aandoeningen die MetS kenmerken onafhankelijk van het metabool syndroom kunnen bestaan, veel van hen het gevolg zijn van obesitas en zonder dit niet zouden bestaan. Bovendien zouden gezonde hoeveelheden van de juiste voeding, vooral een vezelrijk dieet met de nadruk op fruit, granen, noten en groenten, het syndroom bij de meeste mensen voorkomen. Zou een juist voedingspatroon dit syndroom de wereld uit kunnen helpen?[iv]
Cholesterol
Idealiter zouden uw triglyceriden onder de 1,15 moeten zijn. Het niveau waarop het totale cholesterol als normaal wordt beschouwd, daalt al jaren. Eerst was het 6,2, toen - oeps! - het was 6,0, 5,5 en toen 5,0. Dus ... gemiddeld is niet normaal! 5,5 is te hoog.
Hoe nuttig deze cijfers ook zijn, ze zeggen niet alles. Niet alle LDL-cholesterol wordt op dezelfde manier aangemaakt. Kleine dichte LDL’s geven de meeste vernauwingen in de bloedvaten. Geoxideerd cholesterol duwt ontsteking in de slagaders en stimuleert de ontwikkeling van atherosclerose. Veel deskundigen zijn van mening dat uw LDL-niveau lager moet zijn dan 2,5 mmol/l.
Boven de 1,55 is ideaal voor HDL (“het goede cholesterol”). Hoewel HDL wordt beschouwd als beschermend tegen atherosclerose, kan HDL zelf geoxideerd worden door roken, een slecht dieet of een pro-inflammatoire aandoening zoals obesitas, prediabetes en diabetes. Wanneer HDL wordt geoxideerd, wordt het disfunctioneel en kan het geen cholesterol uit de slagaders verwijderen.[v] Met andere woorden, het dieet en de medische geschiedenis van een persoon moeten zorgvuldig worden geëvalueerd, zelfs als de aantallen binnen normale niveaus liggen. Een waarschuwing hierbij: geen enkele vitaminepil kan de duizenden antioxidanten en ontstekingsremmende stoffen in plantaardig voedsel vervangen!
Hoge bloeddruk
Hoewel hoge bloeddruk niet altijd een kenmerk is van het metabool syndroom, is het nog steeds aanzienlijk gevaarlijk. Nogmaals, wat 10 jaar geleden als "normaal" werd beschouwd, is niet langer normaal. Als je bovendruk 120 tot 129 is of als het onderdruk hoger is dan 80, is je bloeddruk verhoogd. De eerste fase van hypertensie is een bovendruk tussen 130 - 139 en onderdruk waarde tussen 80 - 89.
Onvermijdbare risicofactoren
Sommige risicofactoren voor MetS zijn onbeheersbaar, waaronder een familiegeschiedenis van diabetes type 2, hypertensie, hartaandoeningen, bipolaire stoornissen en veroudering. Zuid-Amerikanen en Aziaten lijken een groter risico te lopen dan andere etnische groepen. Vrouwen met fibromyalgie hebben 5,56 keer meer kans dan gezonde mensen om het metabool syndroom te hebben.[vi]
De stofwisseling van een zwangere vrouw beïnvloedt of haar kind (mannelijk of vrouwelijk) later zwaarlijvigheid, hyperinsulinemie (verhoogde insulinespiegel) en aanverwante aandoeningen zal ontwikkelen. Vroege studies suggereren dat kinderen van ouders met MetS hogere niveaus van ontstekingsmarkers hebben, waardoor de kinderen later vatbaarder zijn voor het ontwikkelen van atherosclerose.
Aanpasbare risicofactoren
Leefstijlfactoren die bijdragen aan MetS zijn onder meer obesitas, te veel eten, snacken, consumptie van geraffineerde en suikerhoudende koolhydraten en een sedentaire levensstijl. "Het metabool syndroom komt voor bij ongeveer 5 procent van de mensen met een normaal lichaamsgewicht, 22 procent van degenen met overgewicht en 60 procent van degenen die als zwaarlijvig worden beschouwd. Volwassenen die 2,5 kilo of meer per jaar blijven aankomen, verhogen hun risico op het ontwikkelen van het metabool syndroom tot 45 procent.[vii]
Hoe je je risico kunt verkleinen
1. Eet een grotendeels vegetarisch dieet
In een onderzoek onder 700 deelnemers ontdekten onderzoekers van de Loma Linda Universiteit dat het metabool syndroom bij vegetariërs 36 procent minder vaak voorkomt dan bij niet-vegetariërs, zelfs nadat onderzoekers hadden gecorrigeerd voor factoren zoals leeftijd, geslacht, ras, lichamelijke activiteit, verbruikte calorieën, roken en alcoholgebruik.[viii] Plantaardig voedsel is rijk aan vezels, antioxidanten en ontstekingsremmende fytochemicaliën.
Waarschuwingen: Het consumeren van een uitgebalanceerd, grotendeels plantaardig voedseldieet helpt om een verhoogd cholesterolgehalte te verlagen. Het vervangen van het vlees door geraffineerde koolhydraten zal het verhoogde cholesterolgehalte echter niet verlagen. Een plantaardig dieet met veel geraffineerde koolhydraten, suiker, zoute groenten, en plantaardig voedsel met weinig vezels verhoogt het risico op het metabool syndroom.[ix]
2. Neem gewichtheffen op in je trainingsroutine
Langere tijd regelmatig sporten verhoogt het aantal mitochondriën in de spiercellen. Bovendien verhoogt lichaamsbeweging ook het hormoon dat goed is voor je stofwisseling: irisine, dat helpt de insulineresistentie van de spieren om te keren en de vetproductie in de lever te verminderen.[x]
Grotere spierkracht en spiermassa zijn in verband gebracht met een lager risico op het metabool syndroom. Uit een groot onderzoek is gebleken dat gewichtheffers ongeveer 13% minder risico lopen om MetS te ontwikkelen dan niet-gewichtheffers.[xi] Als je niet gewend bent aan gewichtheffen, begin dan eerst met strekken, til dan soepblikken op en verhoog het gewicht geleidelijk. Leer hoe je gewichtheffen op de juiste manier kunt doen.
3. Controleer het vitamine D-niveau
Waarom? Steeds meer bewijs suggereert dat een tekort aan vitamine D een risicofactor kan zijn voor het metabool syndroom, vooral bij ouderen.[xii] Vitamine D-tekort verhoogt het risico op diabetes, ontstekingsproblemen en mogelijk atherosclerose. Voedingsepidemiologen schatten dat 50 procent van de bevolking in Noord-Amerika en Europa een vitamine D-tekort heeft! Adequate hoeveelheden vitamine D kunnen complicaties van MetS verminderen, zoals het verminderen van het risico op darmkanker en ontstekingsprocessen.
Opgemerkt moet worden dat blootstelling aan zonlicht de vitamine D-2-aanmaak verhoogt. Zowel zwaarlijvigheid als nierziekte tasten het vermogen van het lichaam aan om vitamine D-2 om te zetten in zijn actieve hormoonvorm. Daarom heeft een selecte groep personen met vitamine D-tekort en chronische nierziekte vitamine D-3-suppletie nodig.
4. Beperk televisie- en zittijd
Onderzoek toont een sterk omgekeerd verband aan tussen fysieke activiteit en MetS. Een lage cardiovasculaire status is een belangrijke risicofactor voor het metabool syndroom. In Australië bestudeerden onderzoekers 6.241 volwassenen van 35 jaar en ouder die vrij waren van de diagnose diabetes mellitus en zelfgerapporteerde ischemische hartziekte. Deze deelnemers gebruikten geen cholesterol of bloeddruk verlagende medicijnen. Bij vrouwen die meer dan 14 uur per week tv keken, kwam MetS twee keer zo vaak voor in vergelijking met vrouwen die 7 uur of minder tv keken. De incidentie van MetS steeg met 48 procent voor mannen die meer dan 14 uur per week tv keken in vergelijking met degenen die minder dan 7 uur per week keken. Vrouwen die 2,5 uur of meer per week actief waren, hadden 28 procent minder kans om MetS te ontwikkelen. Mannen die net zo actief waren, daalden hun risico op MetS met 45 procent.[xiii]
Lichamelijke inactiviteit zorgt ervoor dat de spiercellen minder gevoelig worden voor insuline en beschadigt het glucosetransport in de cellen. Ook het aantal energiecentrales (mitochondriën) in spiercellen neemt af; als gevolg hiervan worden glucose en vetten niet zo efficiënt verbrand. Bemoedigend nieuws is dat degenen die fysiek fit zijn, zelfs als ze te zwaar zijn, minder risico lopen op het ontwikkelen van het metabool syndroom dan degenen die niet fit zijn.
Slechts één uur zitten veroorzaakt bloedophopingen in het been, vermindert de bloedstroom in de dij en verhoogt de viscositeit van het bloed. Dit alles zorgt voor een gevaarlijke situatie, die atherosclerose en ongewenste stolsels bevordert. Als je tv gaat kijken, oefen dan terwijl je dat doet!
5. Probeer 10% van je lichaamsgewicht te verliezen bij overgewicht
Dat op zich kan het risico op diabetes aanzienlijk verminderen en een verhoogde bloedsuikerspiegel helpen verlagen. Beperk je voedselinname tot drie maaltijden, waarbij je laatste maaltijd je kleinste is. Drink je calorieën niet (tenzij je vers groentesap maakt). Een van de belangrijkste stappen is het elimineren van de consumptie van fructose-glucosestroop, die zo vaak voorkomt in frisdranken, vele ontbijtgranen, koek en gebak. Fructose-glucosestroop verhoogt de triglyceriden en kan na verloop van tijd het risico op lever- en nierschade vergroten. Als je je vol eet met gezond voedsel, zoals vers fruit, salades, groenten en peulvruchten, kan je je eetlust gemakkelijker onder controle houden.
6. Sla de vis over
Omega-3-vetten zijn essentieel voor de gezondheid, maar vis is geen veilige bron. Waarom? Geperfluoreerde verbindingen (PFC's) zijn een groep van synthetische verbindingen die duizenden chemicaliën bevatten die zijn gevormd uit koolstofketens met fluor aan deze ketens. Volgens de Environmental Protection Agency zijn PFC's in verband gebracht met immunotoxiciteit, schildklieraandoeningen, hormoonontregeling en kanker bij dieren. Ze kunnen ook de lever en de nieren beschadigen. De EPA schat dat PFC-besmetting in voedsel verantwoordelijk kan zijn voor meer dan 90% van de menselijke blootstelling aan PFOS (één type PFC). Studies tonen aan dat vis uit verontreinigd water de belangrijkste bron van blootstelling aan PFOS kan zijn.[xiv] Lijnzaad, chia, walnoten, spinazie en biologische sojabonen zijn voor de meeste mensen de beste bronnen van omega-3-vetten.
We moeten vermelden dat PFC's ook worden aangetroffen in fastfoodverpakkingen, popcornzakken, kookgerei met antiaanbaklaag zoals teflon, vlekbestendig tapijt en sommige waterafstotende producten. Kinderen met overgewicht die werden blootgesteld aan hogere niveaus van geperfluoreerde chemicaliën, vertoonden meestal vroege tekenen van ontwikkeling ping het metabool syndroom, zoals hogere concentraties insuline en triglyceriden in hun bloed.[xv]
7. Sla je slag bij het ontbijt
Adolescenten die ofwel niet ontbeten of heel weinig ontbijt aten, hadden een 68% hogere incidentie van het metabool syndroom dan volwassenen die een stevig ontbijt aten.[xvi]
8. Neem regelmatig korte trainingspauzes!
Ja, je moet elke dag 20 tot 30 minuten inplannen voor lichaamsbeweging, maar dat is niet genoeg als je een zittend leven leidt. MetS verhoogt risico op het vormen van ongewenste stolsels. Als je 3 uur achtereen zit, wordt de bloedstroom in een hoofdslagader van een been (dijbeenslagader) zelfs met 50% verminderd. Helaas begint het vermogen van deze slagader om te verwijden al na slechts een uur zitten achteruit te gaan. Wanneer mensen zitten, trekken ontspannen spieren zich niet samen om het bloed effectief naar het hart te pompen. Bloed kan zich ophopen in de benen en het vermogen van bloedvaten om uit te zetten beïnvloeden en het risico op bloedstolsels vergroten! Zelfs langzame wandelingen van 5-10 minuten door het kantoor kunnen de schade aan de beenslagaders ongedaan maken tijdens drie uur lang zitten.[xvii]
9. Zorg voor goede mondhygiëne
Chronische ontstekingen voeden atherosclerose, zwaarlijvigheid, diabetes, stolsels en vele andere problemen. Personen met MetS hebben een grotere kans op het ontwikkelen van parodontitis. Aan de andere kant verhoogt parodontitis zelf het risico op het metabool syndroom. Bacteriën die ontstekingen in de mond veroorzaken, kunnen ook ontstekingsfactoren elders in het lichaam verhogen. Als gevolg hiervan kan een aanhoudende infectie met parodontale bacteriën het lichaamsgewicht verhogen en de insulineresistentie stimuleren.[xviii] Deze infecties kunnen leiden tot schade aan de hartkleppen, neuronen en andere complicaties. Er zijn aanwijzingen dat adequate tandheelkundige zorg en parodontale therapie de niveaus van ontstekingsmediatoren in serum kunnen verminderen.[xix]
10. Zorg goed voor je darmen!
MetS gaat vaak gepaard met een onbalans van de darmmicrobioom, waardoor een laaggradige ontstekingsreactie in het lichaam wordt veroorzaakt, die de darmbarrière te vernietigt. Uiteindelijk produceert deze verandering in de darmflora insulineresistentie via metabolieten die het metabolisme van de gastheer en de hormoonafgifte beïnvloeden, waardoor een vicieuze cirkel ontstaat die de continue voortgang van MetS bevordert.[xx] Een typisch westers dieet (rijk aan verzadigde vetten, geraffineerde voedingsmiddelen, dierlijke producten, maar weinig vezels) of een plantaardig dieet met weinig vezels maar veel suikers en geraffineerde koolhydraten stimuleren de groei van onvriendelijke darmmicroben die verbindingen produceren die ontsteking bevorderen. Benadruk dus plantaardig voedsel en voeg meerdere porties rauwe groenten en fruit toe om je darmgezondheid te verbeteren. Slaaptekort en een onregelmatig rooster stimuleren de groei van darmmicroben die ontsteking stimuleren.
Conclusie
Het metabool syndroom is een gevaarlijke aandoening en blijkt vaak dodelijk te zijn. Het goede nieuws is dat levensstijlstrategieën iemands risico op MetS aanzienlijk kunnen verminderen. In een toekomstig artikel zullen we levensstijloplossingen bespreken om deze ernstige aandoening om te keren. Het is belangrijk om met het zorgteam samen te werken als iemand het metabool syndroom heeft.
Geciteerd uit:
Hirode G. Trends in the Prevalence of Metabolic Syndrome in the United States, 2011-2016.JAMA. 2020;323(24):2526-2528. https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/2767313
Saklayen MG. The Global Epidemic of the Metabolic Syndrome. Curr Hypertens Rep. 2018;20(2):12. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5866840/
https://www.rivm.nl/sites/default/files/2018-11/Metabool%20syndroom%20naar%20leeftijd%20en%20geslacht.pdf
Bronnen
[i] Park, Jung Eun et al. “Vitamin D and Metabolic Diseases: Growing Roles of Vitamin D.” Journal of obesity & metabolic syndrome vol. 27,4 (2018): 223-232. doi:10.7570/jomes.2018.27.4.223 ↩
[ii] De Lorenso, A., et al., Normal-weight obese syndrome: early inflammation? Am J Clin Nutr, 85(1):40-5, 2007↩
[iii] Sonnenberg, L., et al., Dietary Patterns and the Metabolic Syndrome in Obese and Non Obese Framingham Women. Obese Res, 13:153-62, 2005↩
[iv] Sonnenberg, L., et al., Dietary Patterns and the Metabolic Syndrome in Obese and Non Obese Framingham Women. Obese Res, 13:153-62, 2005↩
[v] O’Riordan, Michael Oxidized, Dysfunctional HDL Evident in Atheroma, January 27, 2014 www.medscape.com/viewarticle/819773↩
[vi] Loevinger, B.L., et al., Metabolic syndrome in women with chronic pain. Metabolism, 56(1):87-93, 2007↩
[vii] Gill, Colleen, Medicine Net.com, Metabolic Syndrome, Denver and Health Sciences Center↩
[viii] Rizzo, N, Sabate, et al., Vegetarian Dietary Patterns Are Associated With a Lower Risk of Metabolic Syndrome: The Adventist Health Study 2. Diabetes Care, 2011↩
[ix] Kim H., et at., Plant-based diets and incident metabolic syndrome: Results from a South Korean prospective cohort study. Plos Medicine. Nov. 2020. https://doi.org/10.1371/journal.pmed.1003371↩
[x] Saklayen, Mohammad G. “The Global Epidemic of the Metabolic Syndrome.” Current hypertension reports vol. 20,2 12. 26 Feb. 2018, doi:10.1007/s11906-018-0812-z. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5866840/ ↩
[xi] Wolters Kluwer Health. “Lifting weights protects against metabolic syndrome, study suggests.” ScienceDaily, 23 October 2012 www.sciencedaily.com/releases/2012/10/121023124404.htm↩
[xii] The Endocrine Society. “Low vitamin D linked to the metabolic syndrome in elderly people.” ScienceDaily, 6 July 2010↩
[xiii] Dunstan, W., et al., Lipids Online, Watching television risk factor for metabolic syndrome. Public Health,121: 83-91, 2007↩
[xiv] Contaminants of Emerging Concern in Fish: Perfluorinated…water.epa.gov/scitech/cec/upload/cec_pfc.pdf↩
[xv] Endocrine Society. “PFC exposure may spark metabolic changes in overweight children.” ScienceDaily. ScienceDaily, 25 February 2014. www.sciencedaily.com/releases/2014/02/140225134231.htm↩
[xvi] Wennberg, Maria, et al., Poor breakfast habits in adolescence predict the metabolic syndrome in adulthood. Public Health Nutrition, 2014; 1↩
[xvii] University of Missouri-Columbia. “A walk around the office can reverse vascular dysfunction caused by hours at a computer.” ScienceDaily, 28 September 2015↩
[xviii] Watanabe K. et al., Porphyromonas gingivalis impairs glucose uptake in skeletal muscle associated with altering gut microbiota. The FASEB Journal, 2020; DOI: 10.1096/fj.202001158R↩
[xix] Lamster IB, Pagan M. Periodontal disease and the metabolic syndrome. Int Dent J. 2017 Apr;67(2):67-77. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27861820/↩
[xx] Wang PX, Deng XR, Zhang CH, Yuan HJ. Gut microbiota and metabolic syndrome. Chin Med J (Engl). 2020;133(7):808-816. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7147654/ ↩
Comentarios